Έλιοτ, Τζορτζ

(George Elliot, Άρμπερι Φαρμ, Γουορικσάιρ 1819 – Τσέλσι, Λονδίνο 1880). Λογοτεχνικό ψευδώνυμο της Αγγλίδας συγγραφέως Μέρι Αν Έβανς (Mary Ann Evans). Πέρασε τα παιδικά και τα πρώτα νεανικά της χρόνια στο Γουορικσάιρ –όπου διαδραματίζονται πολλά από τα μυθιστορήματά της– και ανατράφηκε σε αυστηρό ευαγγελικό περιβάλλον. Αργότερα ήρθε σε επαφή με το νέο γερμανικό ρεύμα της ερμηνείας βιβλικών κειμένων και μετέφρασε (1846) το έργο Ζωή του Ιησού του Νταβίντ Στράους και κατόπιν τον Σπινόζα και τον Φόιερμπαχ. Η επαφή με το έργο αυτών των συγγραφέων την απομάκρυνε οριστικά από κάθε θρησκευτικό δογματισμό. Στο Λονδίνο, όπου εγκαταστάθηκε, γνώρισε την ομάδα των ορθολογιστών της επιθεώρησης Westminster Review –μάλιστα έγινε και βοηθός αρχισυντάκτης του περιοδικού αυτού από το 1851 έως το 1854– και μεταξύ αυτών τον θετικιστή φιλόσοφο Τζορτζ Λούις, με τον οποίο συνέζησε έως τον θάνατό του (1878). Ο παράνομος δεσμός με τον Λούις, που ωστόσο στο τέλος αναγνωρίστηκε από τη βικτοριανή κοινωνία, αποτέλεσε μόνιμο πρόβλημα συνείδησης για την Έ. και άφησε σαφή ίχνη στα έργα της. Το 1880, λίγους μήνες πριν από τον θάνατό της, παντρεύτηκε τον κατά είκοσι χρόνια νεότερό της, Τζον Κρος, ο οποίος στη συνέχεια έγινε βιογράφος της. Το 1858 εξέδωσε τρία σύντομα μυθιστορήματα με τίτλο Σκηνές από τη ζωή των κληρικών και τον επόμενο χρόνο το πρώτο της ολοκληρωμένο μυθιστόρημα με τίτλο Άνταμ Μπιντ. Όπως βεβαίωνε η ίδια, πρόθεσή της ήταν η αναζήτηση του πάθους στη ζωή των κοινών ανθρώπων, τους οποίους τοποθετούσε στο κέντρο των μυθιστορημάτων τους. Όμως, στο Άνταμ Μπιντ, για παράδειγμα, η πουριτανική ηθική της επέβαλε έναν ηθικό κόσμο, στον οποίο κυριαρχούσε ο αυστηρός νόμος της ανταπόδοσης των σφαλμάτων και της αρετής. Έτσι, οι ήρωές της και οι πράξεις τους ξέφευγαν από τον τύπο των συνηθισμένων ανθρώπων και πράξεων, ήταν υποδειγματικοί. Με το έργο της Ο μύλος στο Φλος (1860), η Έ. παρουσιάζει μια εξιδανικευμένη εικόνα του εαυτού της και των νεανικών της κρίσεων, στο πρόσωπο της ηρωίδας της, Μάτζι Τάλιβερ, που είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη και ηθική, αλλά πνευματικά ανώριμη. Το βιβλίο της Σίλας Μάρνερ: ο υφαντουργός του Ράβελο (1861) έχει χαρακτηριστεί «τέλειος ηθικός μύθος» που διαδραματίζεται σε μια ατμόσφαιρα μαγικής ονειροπόλησης. Στη Ρόμολα (1862-63) η Έ. εγκαταλείπει το ιδανικό της σχολής του Γουόρσγουορθ, που ήθελε τους ήρωες του μυθιστορήματος κοινούς ανθρώπους, για να δημιουργήσει ένα άλλο εξιδανικευμένο πορτρέτο του εαυτού της, μέσα στα πλαίσια ενός ιστορικού μυθιστορήματος που διαδραματίζεται στη Φλωρεντία του Σαβοναρόλα. Στα Φέλιξ Χολτ, ο ριζοσπάστης (1866) και Ντάνιελ Ντερόντα (1876), μυθιστόρημα στο οποίο η συγγραφέας εξυμνεί την εβραϊκή φυλή, υπάρχουν πολλά αξιόλογα στοιχεία, τα οποία όμως χάνονται μέσα στις λεπτολόγες παρατηρήσεις ηθικών συγκρούσεων, με εμφανή τον αυτοβιογραφικό χαρακτήρα. Στο Μίντλμαρτς (1871-72), που γενικά αναγνωρίζεται από την κριτική ως το αριστούργημά της, η ανάλυση του ατόμου γίνεται στον στενό κύκλο μιας μικρής επαρχιακής κοινότητας, τον καιρό των πρώτων πολιτικοκοινωνικών μεταρρυθμίσεων (1832). Παρότι συχνά κατηγόρησαν την Έ. για υπερβολική προτίμηση στις μελοδραματικές πλοκές, για ομολογημένη τρυφερότητα προς τα πρόσωπα των έργων της και για αποφθεγματικό χαρακτήρα στη γραφή της, η νεότερη κριτική την έχει τοποθέτησει πλάι σε συγγραφείς όπως ο Φλομπέρ, ο Τολστόι, ο Χένρι Τζέιμς και ο Μπαλζάκ. Η Τζορτζ Έλιοτ, σε πορτρέτο του 1849. Η νεότερη κριτική κατατάσσει τα μυθιστορήματά της ανάμεσα στα καλύτερα του 19ου αι.